Sesión 2. O conflito e as técnicas de escoita activa

Crear a disposición en “U” (5 min).

Repaso da sesión anterior: Preguntamos que lembran da sesión de presentación. Podemos utilizar as diapositivas para lembrar a sesión que hoxe nos toca e o concepto de mediación e os seus principios (5 min).

Dinámica para conceptualizar o conflito: Se en titorías non realizaron algunha das dinámicas de competencia social relacionadas co conflito, sobre todo a das “pezas nun conflito”, pode ser apropiado facelo agora. Se algunhas persoas xa a fixeron e outras non, podería facerse de novo. No caso de que todas a fixeran, debemos recordar que pasou nesa dinámica antes de empezar tratar o tema (10-15 min).

Seguimos coa presentación: Poñemos as diapositivas 4 e 5, para conceptualizar o conflito e ver as partes das que consta e entregamos aos mediadores/as a ficha das Partes nun conflito. Falamos de cada unha delas, podemos poñer algún exemplo (5 min).

Tipos de afrontamento ante os conflitos: Lembramos, mediante a diapositiva 6 as formas de afrontar os conflitos, facendo fincapé nas formas cooperativas (colaboración e compromiso). Entregamos a ficha de afrontamiento ante un conflito (10 min).

Dinámica de cohesión grupal: Facemos un descanso, mediante unha das dinámicas de cohesión grupal (10-15 min).

Técnicas de escoita activa: Empezamos traballar as técnicas de escoita activa (diapositivas 7-12).

• Diapo 8: Amosar interese. Para entender a importancia desta técnica, podemos pedir a un dos futuros mediadores/as que nos conten algo, mentres miramos para atrás, colocamos uns papeis, dicímonos algo… Despois pedimos que nolo volva contar, sentámonos de forma que a nosa altura de vista sexa a mesma, unha das persoas formadoras vai anotando o que di, a outra asente, pídelle que clarifique algún aspecto… Pedímoslle que o volva facer, mantémonos nos mesmos roles, pero apáticos, sen gañas, coma se non nos apetecese nada facer o que estamos a facer. Preguntámoslles que lles parece a diferenza entre as distintas actitudes, cal cren que é a que representa “Amosar interese” (10 min).
• Diapo 9: Clarificar. Para presentar de forma que experimenten a diferenza que supón o poder das preguntas abertas, podemos pedir a unha das persoas participantes, que escriba o nome dun animal, por exemplo, nun papel, de forma que os demais non o vexamos. A continuación temos que adiviñar cal é o nome dese animal, para o que só podemos facer preguntas de “Si” ou “Non”. Contamos o tempo que tardamos en adiviñar o nome do animal e o número de preguntas que tivemos que utilizar. Pedímoslle que volva escribir o nome doutro animal nun papel, pero agora poderemos facer calquera tipo de pregunta (con preguntar: que animal é? é suficiente). Comparamos tempos e explicamos así o poder que teñen as preguntas, cando son abertas, para descifrar un enigma calquera (10 min).
• Diapos 10 e 11: Parafraseo e reflexo. Explicamos en que consisten e dámoslles a ficha para practicar ámbalas dúas técnicas (en descargas). Para levar a cabo a práctica, emparéllanse e ofrecemos a cada parella un dos casos, que deben ler, para poñerse en situación e contarllo á súa parella como se lle estivese pasar. Se están enfadados, deben amosar enfado, se están contentos, alegría… Por quendas, un cóntao, o outro o parafrasea e reflicte, ata que todos/as practicaran. (15 min). Mantemos as parellas.
• Diapo 12: Resumo. Explícase e, durante uns minutos, falan na parella, para contar o mellor día da súa vida. A outra persoa escoita atentamente, despois terá que resumir. Por quendas, cada membro vai contando o resumo do mellor día da súa parella (15 min).

Entregamos a ficha “Técnicas para a escoita activa”.

A importancia da neutralidade: É o momento de entender por que é importante dominar estas técnicas para axudar resolver un conflito mantendo unha posición neutral. Para iso entregamos a ficha de Neutralidade e comentámola (5 min).

• Practicamos a neutralidade, damos a cada un un dos casos, para que escriban que dirían nesa situación, pódense apoiar nas fichas que lles acabamos de dar (5 min).
• De forma individual len en voz alta as súas respostas e comentámolas (10 min).

Lembrámoslles que o próximo día comezamos coa premediación e que as técnicas de escoita activa practicaranas durante toda a formación. Nun principio resulta difícil, pero despois, cando se poñen en práctica, comezan xa saír dunha forma natural, non deben preocuparse, si ir ensaiando no seu día a día..

Accesos:

• Crear unha disposición en forma de “U” na clase
• Dinámicas para traballar a competencia social
• Dinámicas de cohesión

Descargas:

• Plantilla para o deseño de sesións
• PRESENTACIÓN DA UNIDADE DE MEDIACIÓN
• Ficha: Partes dun conflito
• Ficha: Formas de afrontar un conflito
• Casos para practicar o parafraseo e o reflexo
• Técnicas de escoita activa
• Teoría e exemplos sobre neutralidade
• Casos para practicar a neutralidade mediante técnicas de escoita activa

Sesión 3. A premediación

Colocación do mobiliario na aula (5 min).

Repaso da sesión anterior. ¿Que lembran?, Podemos usar a presentación para repasar o visto ata agora (10 min).

Contextualización da premediación (10 min): A premediación é moi importante para a resolución dun conflito. Nalgúns centros acaban obviándoa, polas présas, pero iso dificulta enormemente a mediación, xa que xorden puntos de vista, datos, cos que non contabamos e que poden exceder as habilidades das persoas que median e con iso a súa motivación para continuar no equipo de mediación do centro.

A premediación consiste en escoitar a cada unha das partes por separado. Con ela acadamos “durmir” o enfado. Se con todas as emocións a flor de pel as persoas en conflito entran nunha sala para falar, o máis normal é que salten faíscas, que se enfronten, que se forme un estilo de afrontamento competitivo ante o conflito.

A premediación, ademais de proporcionarnos a información que necesitamos para lograr mediar de forma exitosa, permite ás persoas liberarse dunha carga emocional excesiva, xa que conseguen falar do seu conflito nun clima neutro, no que se lles escoita, pero non se lles aconsella nin se lles achega solucións, ademais pónselles cita para resolver o problema, co que saen con maior serenidade, mellorándose así o clima de convivencia e facilitando unha mediación máis fácil, na que consigamos promover a empatía entre ámbalas partes en conflito.

É moi, moi importante deixar claro ás persoas que están na formación de mediación que, tanto na premediación como na mediación, dar consellos está totalmente prohibido, así como propoñer solucións. É responsabilidade das partes en conflito chegar a un acordo, as persoas mediadoras o único que deben facer é poñer en práctica as súas técnicas de escoita activa, para que eles/as consigan chegar á solución do problema que lles levou á mediación.

As fases polas que se ha de pasar nunha premediación: Entrégaselles a ficha: Guión da premediación e ponse a diapo 13, na que podemos ir vendo de que forma se pasa por cada unha das fases. Preguntamos que ven de lóxico ou de ilóxico no proceso, que lles parece que non poidan aconsellar, se se decatan do difícil que será ver claro o equivocada está a persoa ou a pouca razón que ten nos seus argumentos e, á vez, permanecer neutral, sen aconsellar, sen posicionarse… ou ao contrario, ver que unha das partes ten moitísima razón e non poder prestarlle máis apoio que á outra persoa… que tenten reflexionar, contar situacións que viviron de conflito entre outras persoas (sen dar nomes, nin datos identificativos, respectando a confidencialidade), que fixeron e que diferenzas hai entre un amigo/a que aconsella e un mediador/a. Gústavos que vos dean consellos? Que vos digan como dar solución a un problema? Non houbo veces que pensastes: “claro, desde fóra é moi fácil”? (20 min).

Descansamos un pouco cunha dinámica de cohesión, ou de competencia social (15 min).

Formamos as parellas para a premediación. Se o grupo está cohesionado, podemos deixar que escollan parella. No caso improbable de que non sexa así, debemos esforzarnos por facer ver as competencias que cada persoa ten e o que achegan ao grupo, aínda que a reflexión e o traballo ocupe gran parte da sesión (5 min).

Damos a cada un dos futuros mediadores/as, unha das partes dun dos casos e explicamos a dinámica que imos seguir (5 min)

• Dá igual o sexo, o reparto de roles pode facerse ao azar, deben aprender poñerse na pel de calquera persoa.
• Ademais de practicar como persoas mediadoras, tamén van practicar como partes nun conflito e o texto que lles toque nesta sesión será o papel que teñan nesta e nas vindeiras.
• Deben aprendelo ben e tentar comprender e defender o punto de vista desa persoa que lles tocou, comportarse tal como pensan que se comportaría cando lle toque representalo nunha premediación ou nunha mediación.
• Deben respectar a confidencialidade do seu personaxe, non pode comentar absolutamente nada fóra da súa representación no taller de formación. Dámosllo hoxe para que poidan preparar ben a súa personaxe para as vindeiras sesións.
• Lembrámoslles que un dos principios sobre os que se asenta a mediación é a confidencialidade, así que esta será unha proba para ver se son capaces de respectar esta norma, que é totalmente imprescindible para pertencer ao equipo de mediación do centro.

Preparamos a primeira premediación (15 min).

• Pídese que unha das parellas de mediadores/as exerza como tal, xunto con outra parella que fará de partes nun conflito.
• Mentres un formador/a, prepara a aula, con dúas mesas no centro da “U” e 4 cadeiras, repasa o guión da premediación coas dúas persoas voluntarias para encargarse da premediación, entrégalles as follas para anotar na premediación e axuda a que non se lles esqueza nada.
• A parella mediadora reparte os diferentes momentos no que intervén cada persoa.
• A outra persoa encargada da formación preparará a “actuación” de cada unha das partes que escenificará o conflito (por quendas, é fundamental que cada parte non escoite a preparación da outra, que só saiba o que pon no seu papel).
• Entregamos os demais mediadores/as que non interveñen na premediación unha folla para anotar. Serán os espectadores.

Primeira premediación (10 min): Entra a primeira parte en conflito, coa que se fai a primeira premediación. Cando finaliza, coméntanse os acertos que tiveron e as cousas que cren que deben mellorar. A outra parte en conflito espera fóra, mentres se fai a primeira premediación (10 min).

Segunda premediación (10 min): Entra a outra parte en conflito e faise a segunda premediación, mentres a outra espera fóra.

Reflexión sobre a premediación (10 min):

As dúas partes esperan fóra a que as persoas mediadoras, axudadas polas espectadoras, entendan mellor o conflito e sinalen aqueles puntos de unión e discrepancias, información que só parece saber unha das partes, quen parece que está máis enfadado/a…

Mentres están fóra, as partes anotan como se sentiron durante a premediación, se notaron que lles estaban prestando atención, se notaron que se poñían ao seu favor ou na súa contra… estas impresións entréganllas aos mediadores/as cando finaliza a sesión.

Peche da sesión: Con todos/as de novo na aula, preguntamos que lles pareceu a sesión, como se sentiron os mediadores/as e as partes… a próxima sesión veremos as fases da mediación (5 min).

Accesos:

• Crear unha disposición en forma de “U” na clase
• Dinámicas para a cohesión grupal
• Dinámicas para traballar a competencia social

Descargas:

• Plantilla para o deseño de sesións
• PRESENTACIÓN DA UNIDADE DE MEDIACIÓN
• Guión para a premediación
• Anotacións nunha premediación
• Casos para as mediacións

Sesión 4. A Mediación

Colocación do mobiliario da aula (5 min).

Repaso da sesión anterior: Que lembran?, Podemos usar a presentación para repasar o visto ata agora (10 min).

Contextualización da mediación (10 min):

• A premediación proporcionounos os datos dos que as partes en conflito están dispostas a falar, sabemos como se atopan, se hai máis persoas implicadas, se tiñan amizade antes do conflito, conseguimos tranquilizalas algo, polo menos xa contaron o que lles sucede nun ambiente neutral e relaxado, partes e persoas mediadoras xa están preparadas para a mediación.
• Se observamos na premediación que unha das partes sente algún tipo de medo a afrontar o conflito diante da outra parte, débese comunicar ao profesor ou profesora encargada do equipo de mediación, para que opine acerca de se a mediación é a mellor forma de resolver ese conflito ou pode existir algún tipo de desigualdade vítima-agresor, nese caso a mediación non é a mellor solución das que dispón o centro.

Presentación das fases nunha mediación (20 min).

• Entregamos a ficha: Guión da mediación e ponse a diapo 14, na que poderemos ir vendo a forma na que imos levando a cabo cada unha das fases.
• Preguntamos que ven de lóxico ou de ilóxico no proceso, de novo facemos fincapé en resaltar que lles parece que non poidan aconsellar, se lles foi difícil aos mediadores a semana pasada non facelo e conservar a neutralidade (sen dar datos, respectando a confidencialidade).
  • Por que cren que debe empezar falar quen está máis enfadado/a?
  • Cando estamos enfadados/as cústanos máis ou menos calarnos e non interromper?
• Repasamos cada unha das fases, resaltando o que debe suceder para pasar á seguinte fase e as estratexias que poden utilizar para promover a empatía.
• Forma de concretar os acordos, que deben ser :
  • Claros e precisos, non un simple “non o farei máis”, neste caso poderían clarificar: “por favor, podes concretar un pouco máis? que é o que non farás máis?”.
  • Atopar o acordo: “que propós facer?”, “A ti que che parece?”.
  • Temos que tentar que o acordo ao que cheguen sexa algo máis que unha simple petición de perdón e un “non o fago máis”, nunha mediación o acordo final debe ser unha conduta que despois podamos comprobar que se fixo.
• A mediación non acaba co acordo, senón coa comprobación de que ese acordo foi cumprido e que o conflito xa non está a danar a convivencia

Dinámica de cohesión grupal ou de competencia social (15 min).

Práctica en mediación:

• Preparamos a primeira mediación.
  • Unha das persoas formadoras queda na aula preparando as mesas para a mediación e repasando o caso que na sesión anterior colleron como exemplo de premediación e as anotacións. Entrega os materiais para a mediación: follas para anotar, contrato de acordo e proceso de mediación e axuda á parella mediadora no reparto de tarefas durante a mediación (10 min).
  • Mentres isto ocorre dentro da aula, a outra persoa formadora, de forma individual, vai preparando fóra o papel das partes no conflito, co que sucedeu nesta semana, mentres non se fixo a mediación.
• Practicamos a primeira mediación (30-40 min).
  • Entran as partes en conflito, a parella mediadora as recibe e comeza a mediación.
  • As formadoras interrompen cando unha das normas non se cumpre e a parella mediadora non fai nada, para modelar como deben facer.
  • Vaise parando a mediación cada vez que se cambia de fase, facendo notar o cambio e se é apropiado ou non facelo nese momento.
  • As demais parellas mediadoras van anotando nas súas follas á par que o fai a parella que exerce a mediación.
  • Se as partes en conflito non están a actuar dentro do papel que teñen lles preguntamos por que xa non amosan enfado ou por que agora parecen desinteresados nun tema específico. É importante que as partes fagan ben o seu papel, para que os ensaios en mediación funcionen. Se non é así, pode resultar apropiado que as formadoras substitúan un momento ás partes, para modelar o role-playing.

Reflexión final en gran grupo: Preguntamos as parellas como se sentiron, terán máis oportunidades para poder mediar e facer de partes en conflito, agradecémoslles a súa voluntariedade para a primeira, que é sempre a máis difícil, polas interrupcións e por ter a tantas persoas pendentes do proceso. As seguintes sesións serán só para practicar. (10 min-diapo3).

Accesos:

Crear unha disposición en forma de “U” na clase
Dinámicas para traballar a competencia social
Dinámicas de cohesión
Dinámicas para a formación de equipos de traballo

Descargas:

Plantilla para o deseño de sesións
PRESENTACIÓN DA UNIDADE DE MEDIACIÓN
Guión para a mediación
Anotacións nunha mediación
Contrato de acordo
Casos para as mediaciones
Casos: que sucedeu entre a premediación e a mediación

Sesións 5 e 6. Prácticas do proceso completo de Mediación

Repaso da sesión anterior: Repasamos os guións da premediación e da mediación (5 min).

Preparación da sesión: facemos entrega dos materiais necesarios e escollemos as dúas primeiras mediacións que se van a facer hoxe (parellas mediadoras e parellas en conflito) (5 min).

Colocación do mobiliario da aula: En extremos o máis separados posible da aula, se non é posible dispoñer de dúas aulas separadas, colócanse dúas mesas e catro cadeiras, para realizar as prácticas. En cada unha das localizacións estarán a parella mediadora, a parella en conflito, unha persoa formadora e parellas espectadoras (5 min).

Preparamos as premedicacións: Cada formadora prepara ás partes no conflito para a súa “actuación” por separado, mentres a parella mediadora e as espectadoras repasan o guión, a folla de anotacións, as quendas para falar… É importante explicar ás partes, que deben meterse no rol da persoa en conflito, que tenten interromper ás veces, sen pasarse, cando escoiten á outra parte algo que falta á verdade, como faría a persoa real nunha mediación. Tamén deben increpar un pouco á parella mediadora, se ven que a outra persoa interrompe ou fala máis e non fan nada por evitalo… (10 min).

Fase de premediación: As partes en conflito entran por quendas para contar á parella mediadora a súa versión do conflito (20 min).

Reflexión pre-mediación: Mentres as parellas en conflito queda fóra da aula, a parella mediadora comenta o sucedido coa formadora e coas parellas espectadoras e decídese como enforcar a mediación, a quen se lle dará en primeiro lugar a palabra, que aspectos deberan ser escoitados pola outra parte para que comprenda mellor o conflito, como repartirán as quendas… (10 min).

Mediación: Recíbense ás partes en conflito e comeza a mediación, sucedéndose as fases ata chegar ó acordo, que deberá seguirse unha vez remate a mediación e no tempo pactado nela (25-30 min).

Reflexión final: Parellas mediadoras e partes en conflito comentan como se sentiron, parellas espectadoras e formadoras ofrecen as súas opinións (5 min).

Dinámica de cohesión grupal (5 min).

Segunda rolda de mediacións: de igual forma que a primeira. (25-30 min).

Sexta sesión: Pode facerse unha única rolda de mediacións e preparar a entrega de diplomas e unha pequena celebración para festexar a incorporación das novas persoas mediadoras ao equipo ou a creación do equipo de mediación no centro. Terán que pensar de que forma van publicitar este servizo, como se van dar coñecer, se cren que pode ser interesante crearse unha imaxe, en forma de logo cun lema, fotografías  con bocadillos convidando á mediación… se dispoñen dun lugar no que reunirse, que días e en que momentos o farán… o profesorado encargado do equipo de mediación pode suxerir ideas e axudar na dinamización do equipo.

Accesos:

Dinámicas de cohesión

Descargas:

Plantilla para o deseño de sesións
PRESENTACIÓN DA UNIDADE DE MEDIACIÓN
Guión para a premediación
Guión para a mediación
Anotacións nunha premediación
Anotacións nunha mediación
Contrato de acordo
Casos para as mediacións
Plantilla para diplomas